RecensiesRomans

Recensie: Augustus, John Williams

Na de herontdekking van schrijver John Williams door de heruitgave van Stoner en Butcher’s Crossing, is het nu tijd voor de uitgave van zijn roman waarvoor de auteur destijds daadwerkelijk erkenning kreeg: Augustus, in 1973 bekroond met de National Book Award, een van de belangrijkste Amerikaanse literatuurprijzen. Weer heel anders in vorm en in onderwerp dan de twee eerdergenoemde romans. In Augustus neemt de auteur de lezer mee naar het hoogtepunt van het Romeinse rijk, in de vorm van een briefroman.

Het is 45 voor Christus wanneer Julius Caesar zijn achterneef onder zijn hoede neemt en als de door hem gewenste opvolger aanwijst. Daarmee begint voor de jonge Gaius Octavius een lange periode waarin hij in het middelpunt van de macht verkeert. Dat gaat niet zonder strijd – en die strijd begint een jaar later al als Julius Caesar wordt vermoord. Samen met zijn vrienden Marcus Agrippa, Maecenas en Salvidienus Rufus zint Octavius op de beste manier om zijn macht in Rome veilig te stellen.

De jonge heerser krijgt te maken met het typische gekonkel, de corruptie en het verraad dat voor altijd aan Rome verbonden lijkt te zijn geweest. Maar het lukt hem om zijn vijanden van zich af te houden, door slimme spelletjes te spelen. Zo stuurt hij rivaal Marcus Antonius naar het oosten, waar die zich kan bezighouden met de Egyptische koningin Cleopatra, totdat de onvermijdelijke slag bij Actium de weg vrijmaakte naar alleenheerschappij. Octavius wordt Augustus, de eerste echte keizer van Rome.

De geschiedenis van meer dan 2.000 jaar geleden zo levendig beschrijven dat het lijkt of je er midden in staat, en dat het dus in zekere zin tijdloos wordt, is nog niet zo makkelijk voor een romancier. John Williams slaagt daar in door zijn roman met afwisselende brieven en dagboekfragmenten op te bouwen, en veelvuldig in de tijd heen en weer te springen. Dat stelt hem in de gelegenheid de gebeurtenissen vanuit diverse gezichtspunten te belichten. Ieder personage heeft zo zijn of haar eigen belangen en interpretatie van de werkelijkheid. Bijzonder is dat iedere brief ook een eigen watermerk heeft, een eigen tone-of-voice en op die manier een inkijkje in de gedachten van de fictieve schrijver geeft. Want fictief zijn ze, ondanks dat het lijkt alsof de brieven zo uit een of ander archief opgeduikeld zijn. Julius Caesar is dwingend – “Stuur de jongen naar Apollonia” -, Marcus Agrippa is analytisch, Maecenas literair, dochter Julia hartstochtelijk, Octavius zelf opvallend beschouwend en nederig.

John Williams verrast in dit boek met onderwerp en stijl – maar dwars door alle brieven en fragmenten heen herken je thema’s uit Stoner en Butcher’s Crossing. Vooral op de momenten waar iets van de doelloosheid doorklinkt, bijvoorbeeld in de woorden van Octavius. “Ik ben ervan overtuigd geraakt dat er in het leven van ieder mens vroeg of laat een moment komt waarop het besef tot hem doordringt, los van wat hij verder ook moge begrijpen en of hij het besef kan verwoorden of niet, van het angstaanjagende feit dat hij, meer dan al het andere wat hij weet, alleen is en op zichzelf staat, en dat hij niets anders kan zijn dan het armzalige wezen dat hij is.” Een zin die net zo goed uit een van zijn eerdere boeken had kunnen komen, maar die in Augustus getuigt van een groot inzicht in het leven van de man aan de top.

Door de vorm, de vele brieven, soms korter, soms langer, duurt het even voordat je gegrepen bent. Maar als dat eenmaal gebeurd is, laten de personages je niet meer los. De verdienste van Williams is dat het leest alsof het zich allemaal gisteren afspeelde, alsof er geen twee millennia tussen ons en keizer Augustus staan. Hij geeft de bekende namen uit de geschiedenis een gezicht, maakt ze menselijk, en dat alles in zijn herkenbare compacte schrijfstijl – die in al zijn beknoptheid rijk is aan beelden en ruimte laat voor interpretatie. Want wie Augustus nu echt was, blijft nog steeds in nevelen gehuld, door al die verschillende schrijvers die aan het woord komen, allemaal met hun eigen belangen, hun eigen doelen en hun eigen karakter.

Reageer

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *