April is de Maand van de Filosofie

Elk jaar in april wordt de Maand van de Filosofie georganiseerd. Het thema van dit jaar is ‘Over de grens.’ Ter gelegenheid hiervan wordt er een essay uitgegeven. Ook wordt de Socratesbeker uitgereikt aan het beste filosofie boek van het voorafgaande jaar.  De grens staat ter discussie – nu vluchtelingen Europa overspoelen zijn we gedwongen de gewetensvraag te stellen: wie zijn wij om anderen toegang tot ons grondgebied te ontzeggen? Wat is de relatie tussen afkomst en toekomst? Welk doel dient de grens en waarom ervaren we een grenzeloze wereld als bedreigend?  Tijdens de Maand van de Filosofie 2016 staat de betekenis van de grens centraal en de waarden die hieraan verbonden zijn. Essay: De vrijheid van de grens, Paul Scheffer De vluchtelingencrisis laat onze verlegenheid met grenzen beter dan ooit zien. Wie zijn wij, wereldburgers, om anderen de toegang tot ons grondgebied te ontzeggen? In dit essay betoogt Paul Scheffer, met de nodige filosofische distantie, dat een open samenleving alleen kan bestaan door enige ruimtelijke afbakening. Het gaat hier niet om de grenzen van de vrijheid, maar om ‘de vrijheid van de grens’. Hoeveel begrenzing heeft een beschaving nodig die democratie en mensenrechten wil bevorderen? En wat is tegen die achtergrond een eigentijds vooruitgangsideaal? Bekijk dit boek   Genomineerden Socratesbeker De Socratesbeker wordt ieder jaar uitgereikt aan de auteur van het meest urgente, oorspronkelijke en prikkelende Nederlandstalige filosofieboek dat in het voorgaande jaar – in dit geval dus 2015 – verscheen. De uitreiking vindt op 15 april plaats tijdens de Filosofie Nacht. Macht en onmacht. Een verkenning van de hedendaagse aanslag op de Verlichting, Tinneke Beeckman Parijs, 7 januari 2015. Twee geradicaliseerde moslims dringen het redactiegebouw van Charlie Hebdo binnen en schieten tien redactieleden neer. Frankrijk en de wereld reageren geschokt. De aanslag en de reacties daarop doen niet alleen vragen rijzen over vrijheid van meningsuiting en godsdienstkritiek, ze getuigen ook van een algemene radeloosheid over politieke ideeën die de samenleving vorm moeten geven. In Macht en onmacht verkent Tinneke Beeckman de oorzaken van deze maatschappelijke vertwijfeling. Bekijk dit boek   Bureaucratie is een inktvis, René ten Bos Waarom is iedereen tegen bureaucratie en krijgen we er toch steeds meer van? Om deze vraag te beantwoorden moeten we nadenken over de aard van bureaucratie. Dit blijkt echter ingewikkeld te zijn: net als een inktvis ontglipt de bureaucratie aan iedereen die er grip op wil krijgen. Zij heeft zogezegd de aard van een ‘hyperobject’, iets wat zo alomvattend is dat we nooit het totaalbeeld ervan op ons netvlies kunnen krijgen. René ten Bos onderwerpt bureaucratie aan een filosofische analyse en beschrijft haar als de ecologie van de moderne mens: ze vormt ons en bepaalt wie we zijn, maar ze bedreigt ons ook. Bureaucratie is door en door menselijk, maar zet tegelijkertijd onze menselijkheid steeds weer op het spel. Bekijk dit boek   Een beestachtige geschiedenis van de filosofie, Erno Eskens Aan de hand van talloze schilderijen, beeldhouwwerken, tuinontwerpen, historische foto’s en manuscripten vertelt dit boek hoe 26 eeuwen filosofie ons zelfbeeld hebben gevormd. Hoe kijken we in het bijzonder aan tegen ons lichaam en tegen onze dierlijkheid? Het verhaal begint bij de prehistorische cultus van de moedergodin en eindigt in onze tijd.   Bekijk dit boek   De esthetische revolutie, Arnold Heumakers Arnold Heumakers beschrijft in De esthetische revolutie de geschiedenis van het moderne kunstbegrip in de verlichting en de romantiek. In het eerste tijdperk werd de kunst autonoom, een domein met eigen wetten. De romantiek kondigde vervolgens het engagement van de kunst aan. Heumakers laat op magnifieke wijze zien hoe de combinatie van deze twee ideeën tot op de dag van vandaag bepaalt hoe wij kunst ervaren.   Bekijk dit boek   Kun je een betere wereld kopen?, Wouter Mensink Kan de consument verantwoordelijk worden gehouden voor de problemen elders in de wereld? Die suggestie wordt wel gewekt: de winkel lijkt soms wel een stemhokje waar je kunt stemmen met je euro’s. Door een Fairphone te kopen en Max Havelaar-koffie te drinken zouden we bijdragen aan een betere wereld. De aanschaf van producten zonder keurmerk zou misstanden in stand houden. In Kun je een betere wereld kopen? laat Wouter Mensink zien welke problemen deze benadering van fairtrade met zich meebrengt. Bekijk dit boek