RecensiesRomans

Recensie: De kinderbarak, Valentine Goby

In eigen land is Valentine Goby inmiddels een gevestigde auteur, met verschillende bekroonde werken. Ongeveer de helft van haar oeuvre bestaat uit jeugdboeken, de andere helft uit romans voor volwassenen. De kinderbarak is haar eerste roman die naar het Nederlands werd vertaald. In het Frans kreeg dit boek de titel Kinderzimmer mee, een titel die ook geen verkeerde keuze zou zijn geweest voor de Nederlandse titel, en die nog wat meer zou passen bij de stijl van het boek. In De Kinderbarak beschrijft Valentine Goby op poëtische en diepzinnige wijze hoe een jonge vrouw de verschrikkingen van een Nazikamp weet te overleven.

“Er zijn historici nodig om verslag uit te brengen van wat er is gebeurd; onvolmaakte getuigen, die over hun individuele ervaring vertellen; romanschrijvers, om te verzinnen wat voorgoed verdwenen is: het moment zelf.” Dat moment zelf in woorden proberen te vatten, dat is wat hoofdpersoon Suzanne al jarenlang doet bij haar spreekbeurten op scholen, in een poging de jeugd te laten begrijpen hoe het was om op te groeien in een andere tijd. Hoe het was om als jonge vrouw opgepakt te worden vanwege verzetswerk, in een wagon te worden gepropt met onbekende bestemming. Ravensbrück, wist ze achteraf, maar het moment waarop die naam door was gedrongen weet ze niet meer helder voor ogen te krijgen. Een onverwachte vraag van een leerling zet haar hele verhaal op losse schroeven. “De gebruikelijke zinnen zijn onuitspreekbaar geworden. We lopen naar kamp Ravensbrück, omdat ze die naam nog niet kent. […] En ook al staan er beelden op haar netvlies gegrift, de geschiedenis die je vertelt is altijd die van een ander.”

In de tegenwoordige tijd laat de auteur vervolgens Suzanne aan het woord, of Mila, zoals ze zich tijdens de oorlog noemde. We volgen haar vanaf het moment dat ze voet zet in het kamp, eerst naar de quarantainebarak, vervolgens losgelaten in het kamp, met duizenden andere vrouwen om zich heen. Vrouwen van wie ze zich nu nog onderscheidt door haar uiterlijk, maar die al snel inwisselbaar worden, waarvan ze al spoedig een niet te onderscheiden onderdeel wordt. Maar Mila is toch anders, want in haar groeit leven, zo voelt ze. Om nog iets van zichzelf te hebben, iets waar de kampwachten niet bij kunnen, besluit ze haar zwangerschap geheim te houden. Maar ook omdat ze hoort dat er abortussen worden verricht, dat kinderen na de geboorte in een kinderbarak verdwijnen, en nooit meer teruggezien worden.

Nauwgezet en met veel aandacht voor de details brengt Valentine Goby het vrouwenkamp tot leven. Ze dringt met haar poëtische taal door in het hoofd van Mila, laat je haar angst meebeleven, legt bloot hoe in haar, ondanks de verschrikkingen, iets van vastberadenheid wortel vat.

De kinderbarak bevat prachtige, geregeld ook schrijnende beeldspraak die vaak meer zegt dan duizend woorden. De roman begint wat afstandelijk, maar gaandeweg kruip je onder de huid van het hoofdpersonage en maak je mee wat zij meemaakt. Zo dicht bij komen en tegelijk weten dat de realiteit nog vele malen erger was, en onbeschrijfelijk. Die tegenstrijdigheid vormt een van de thema’s in het boek. Nu steeds meer stemmen van mensen die het écht meegemaakt hebben zwijgen, blijft er voor zowel de geschiedschrijvers als de romanciers een taak om door te gaan. Valentine Goby doet dat met verve én met een eigenzinnigheid die haar onderscheidt van die zovele andere schrijvers over hetzelfde onderwerp.

Reageer

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *