Inspiratie

Recensie: De viool van mijn moeder, Yvonne van den Berg

Over de oorlog zijn al veel boeken geschreven, en nog ieder jaar komen er nieuwe bij. Vaak vanuit de kant van slachtoffers, meestal met Joden of verzetsstrijders als hoofdpersonen. Minder belicht is de kant van de NSB, hoewel deze partij tijdens de oorlog zo’n 100.000 leden had. Grote kans dat er in je omgeving dus (achter)kleinkinderen zijn van mensen die in die tijd het gedachtegoed van de nationaal-socialistische beweging steunden. Wat velen niet weten is dat kinderen en kleinkinderen van NSB-ers nog tientallen jaren na de oorlog last hadden van dit verleden. Yvonne van de Berg is zo iemand, en ze verwerkte haar ervaringen in de openhartige autobiografische roman De viool van mijn moeder.

In het leven van de jonge Else speelt muziek een grote rol. Haar moeder is een fanatieke amateur-pianospeler, en Else droomt ervan om later ook iets met muziek te doen. “In bed luisterde ik verder naar het pianospel van mijn moeder. Vanuit mijn slaapkamer volgde ik haar vorderingen en ik hoorde waar ze bleef haperen, waar ze de handen apart oefende en de loopjes in korte ritmische stukjes knipte. Lang-kort-lang en kort-lang-kort, net zolang totdat alle verbindingen tussen de vingers zowel langzaam als soepel verliepen.” Op een dag ontdekt Else een oude viool op zolder. Helemaal versleten en verweerd door de tijd. Het is de viool van haar moeder, en Else raakt gefascineerd door het instrument. Waarom was haar moeder ooit gestopt? Het enige dat ze weet is dat het na de oorlog plotseling over was met de viool. De viool wordt zo symbool voor een onuitgesproken verleden dat sluimert en een schaduw over het gezin werpt.

Else’s vader klimt op van advocaat naar rechter, met de bijbehorende vele verhuizingen. Die zorgen ervoor dat ze vaak nieuwe vriendinnen moet maken, maar steeds blijft er een ding waarover ze moet zwijgen van haar ouders. Het oorlogsverleden van haar opa. Haar opa die ze zo leuk en aardig vindt, en die zo lekker kip kan klaarmaken. Steeds weer achterhaalt het verleden het gezin. Vooral haar moeder heeft het hier moeilijk mee. Zij zat immers tijdens de oorlog bij de Jeugdstorm, en draagt zo de last van de verkeerde keuze van haar vader in zich mee. Hoe meer jaren verstrijken, hoe meer er in het gezin zelf gesproken wordt over de oorlog, maar vaak in bedekte termen, beducht op elk verkeerd woord. Het verleden tot geschiedenis maken zit er bij de moeder van Else niet in.

Het boek bestaat uit twee delen, waarbij het eerste deel focust op de jeugd van Else en het tweede deel het verhaal oppakt wanneer ze in de veertig is. In de tussenliggende periode is er veel gebeurd, waar we stukje bij beetje meer over te weten komen. Het verleden en de karakters van de hoofdpersonen hebben het gezin diep verdeeld. Else is nog steeds op zoek naar antwoorden op vragen over het verleden, maar lijkt die bij haar ouders niet meer te kunnen krijgen.

Yvonne van den Berg maakt de trauma’s en taboes van de periode na de Tweede Wereldoorlog tastbaar en laat zien hoe deze hun uitwerking hebben op de leefwereld van een kind. Doordat er een lange periode overbrugd wordt in de roman bevat deze, vooral in het eerste deel, iets te veel beschrijvende passages, terwijl de auteur juist in de dialogen en de gedachten van Else uitblinkt.

De roman geeft een antwoord op de vraag hoe het was om als kind opgezadeld te worden met het verleden van je ouders en grootouders. En het laat zien hoe trauma’s van de ene generatie op de andere overgedragen konden worden. Met op de achtergrond de verbindende en helende werking van muziek, die je als een rode draad door het boek terugvindt.

Reageer

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *