RecensiesRomans

Recensie: Moederland, Maria Hummel

Moederland, de tweede roman van de Amerikaanse auteur Maria Hummel, is losjes gebaseerd op het verhaal van haar eigen familie. In de jaren ’80 vond een Duitse familie in Thüringen een pakje brieven verborgen achter de muur van hun huis. Die bleken gericht aan Maria Hummels opa, die tijdens de oorlog werkte als legerarts in Weimar. In de laatste dagen van de oorlog deserteerde hij. Op zijn tocht terug naar zijn familie moet hij de brieven die zijn vrouw aan hem schreef op een gegeven moment achterlaten, waar ze na tientallen jaren weer gevonden werden. Moederland is het verhaal van een Duitse familie in oorlogstijd, hun dilemma’s, onwetendheid en angsten.

De jonge Liesl is nog maar pas getrouwd met arts Frank Kappus. Ze wordt zo de nieuwe moeder van Hans, Ani en Jürgen. Hun moeder, Franks eerste vrouw, overleed enkele maanden eerder bij de geboorte van Jürgen. Zo komt Liesl als onervaren jonge vrouw in een gezin dat het hare niet is. Na korte tijd wordt Frank weggestuurd naar een legerziekenhuis in Weimar en staat Liesl er alleen voor. Het is inmiddels tegen het einde van de oorlog en de bombardementen van de geallieerden nemen langzamerhand in hevigheid toe.

Het huis van de familie Kappus bevindt zich naast het huis van een belangrijke Nazi-partijlid, en die ziet de komst van Liesl argwanend aan. Kan ze de zorg aan voor de jonge kinderen, die hun moeder missen? Vooral de middelste lijkt het er moeilijk mee te hebben. Hij eet slechts en krijgt last van psychologische problemen, zo lijkt. Al snel blijkt dat hij een loodvergiftiging opgelopen heeft. Het wordt dan tot overmaat van ramp ook nog drukker in het tot dan toe grote en lege huis. Twee gezinnen uit het oosten zijn op de vlucht en worden bij hen in huis geplaatst. Ook een oude vriendin van Liesl zoekt haar toevlucht bij de familie Kappus. De plaatselijke dokter dreigt Liesl om Ani uit huis het laten plaatsen naar een opvanghuis voor psychiatrische probleemgevallen. Omdat Liesl vreest dat het kind zo het slachtoffer zal worden van het Duitse euthanasieprogramma, smeekt ze haar man Frank per telegram om terug te komen. Maar ook in Weimar vallen inmiddels de bommen.

Moederland geeft een inkijkje in hoe gewone Duitsers de Tweede Wereldoorlog beleefden. Voor de familie Kappus is het Jodenvraagstuk een abstract iets, ze houden zich veel meer bezig met in leven te blijven en niet op te vallen. De wat passieve Liesl werkte voor haar huwelijk op een ontspanningsoord voor SS-soldaten, waar ze ook in contact kwam met haar man. Maar in plaats van zich af te vragen waar die SS-ers zich precies mee bezighouden, houdt ze zich op de vlakte, en ontwijkt ze het gezellige leven van feestjes dat zich vlak onder haar ogen afspeelt. Anders dan haar vriendin Uta, die volop meedoet en een relatie krijgt met een van de vele wrede kampbewaarders.

Het blijft lastig om een roman te schrijven (of te lezen) waarin de Duitsers grotendeels de slachtoffers van de oorlog zijn. Natuurlijk bracht het Hitler-regime duizenden gewone Duitsers veel rampspoed. Maar ergens vraag je je altijd af wat ze nu werkelijk wisten van de misdaden die stilzwijgend werden gepleegd, en of ze er niet meer tegen hadden kunnen doen. Ondanks dat is de roman lezenswaardig voor iedereen die ook wel eens de andere kant van het verhaal wil horen. Maria Hummel schreef een meeslepend en invoelend boek over een gezin in crisistijd, waarbij ieder van de gezinsleden zo hun eigen manier heeft om met die crisis om te gaan. De schrijfster richt zich vooral op de wederwaardigheden van het gezin in hun huis, wat wel eens jammer is. Want zo krijgen we weinig mee van de reis die Frank onderneemt door het verwoeste Duitse landschap van Weimar naar huis, of van wat Uta allemaal meemaakt in Berlijn, als vrouw van de wereld, in de hoogste Nazi-kringen in de nadagen van de oorlog.

Reageer

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *