Inspiratie

Recensie: Roundhay, tuinscène, Marente de Moor

Het eerste filmpje ter wereld, Roundhay, Garden Scene, stelt op het eerste gezicht niet veel voor. Wie het filmpje bekijkt, ziet een viertal mensen ogenschijnlijk ongecoördineerd rondjes draaien – als je het oneindig herhaalt heeft het wel wat weg van een draaimolen. Zo op het oog speels en toch strak gecomponeerd is ook Marente de Moors roman Roundhay, tuinscène. Ze neemt de raadselachtige verdwijning van de maker van het filmpje, Louis Le Prince, als uitgangspunt voor een virtuoos en spannend verhaal over uitvinders en hun onderlinge strijd om de eerste te zijn.

In Roundhay, tuinscène krijgt Le Prince een andere naam, Valéry Barre, maar is zijn levensverhaal hetzelfde als dat van de uitvinder van de film. “Op 16 september 1890 nam een man de trein van Dijon naar Parijs, daarna werd nooit meer iets van hem vernomen.” Met die eerste zin verwachten we ofwel een detectiveachtig verhaal vanuit zijn vrienden of familieleden over de zoektocht naar wat er met hem is gebeurd, ofwel een fantasievol geconstrueerd plot door de ogen van Barre zelf over wat hij op die bewuste treinreis beleefde.

In deze roman is het een beetje van beide. We volgen Barre op zijn treinreis, en krijgen mee dat hij iets bijzonders op het spoor is. Normaal zou dat hem ertoe aanzetten om snel patent aan te vragen, en zo zijn mede-uitvinders de loef af te steken. “Maar wat hij nu voelde was geen haast. Het was weerzin. Dit idee was niet van hem, of afgekeken van een van zijn collega’s. Dit was misschien wel helemaal niet van deze wereld.” Het is een idee dat hem angst aanjaagt, waar hij van wakker ligt. “Maar dit idee, als het ooit vorm krijgt, zou wel eens de ondergang van onze beschaving kunnen betekenen.”

Beetje bij beetje vertrouwt Barre zijn geheim toe aan de pastoor van een dorpje dat langs de route ligt van waar zijn treinreis hem heenvoerde. Niet lang daarna zijn we aan het einde van de filmspoel gekomen en stopt het verhaal van Barre abrupt. We schakelen over naar het verhaal van zijn grootste concurrent, Thomas Edison. Later in de roman komt ook Barres zoon Guillaume nog aan het woord. Zijn weg kruist dat van Edison, en hij beschuldigt hem ervan de ideeën van zijn vader te hebben gestolen.

De structuur van Roundhay, tuinscène maakt dat je als lezer nooit helemaal ontspannen achterover kunt leunen. Het wisselen van de gezichtspunten schept afstand, soms een beetje te veel. Dat maakt de schrijfster dan weer goed met prachtige, filmische beelden en diepzinnige metaforen. “Zijn gedachten joegen door zijn hoofd als vleermuizen die een huis binnen vliegen: rechtsom, linksom cirkelend zonder iets te raken, met een snelheid die wel te horen, maar nauwelijks te zien is, tot ze met een onnavolgbaar rekensommetje het raam terugvinden.”

Roundhay, tuinscène gaat dan wel over de uitvindingen die bij de eeuwwisseling van de 19e naar de 20e eeuw gedaan worden, het boek beschrijft een universelere wereld. Veel aandacht is er voor uitvindingen die zogenaamd het leven makkelijker of overzichtelijker zouden moeten maken, maar die afleiden van waar het werkelijk om gaat. Zoals de foto of de film alleen een afschaduwing zijn van het ongrijpbare, werkelijke beeld, zo schiet alles wat mensen aan materiële zaken bedenken eigenlijk ten diepste tekort.

De roman zit vol met originele beelden en invalshoeken, die tot nadenken stemmen maar wel even de tijd nodig hebben om volledig door te dringen. Zoals bijvoorbeeld de motieven rondom licht en duister die geregeld in het boek opduiken. Thomas Edison, de uitvinder van de gloeilamp, is een donker persoon, die zijn tijd graag in het duister doorbrengt. De afwisseling tussen donker en licht is ook mooi te zien in het personage van Barre zelf en dat van de pastoor bij wie hij biecht. Barre lost op in het grijsblauw van de nacht, de pastoor raakt blind omdat hij te lang in de zon kijkt. Juist die metafoor is weer tekenend: misschien zijn films en foto’s wel het enige waar we als mensen nog echt naar kunnen kijken, zonder blind of gek te worden.

Reageer

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *