RecensiesRomans

Recensie: Schorshuiden, Annie Proulx

In één boek de geschiedenis van de Verenigde Staten vatten – het land en de mensen -, dat is wat Annie Proulx doet met haar monumentale werk over een familie van houtkappers en bosbeheerders. Aan de hand van de levens van leden van een en dezelfde familie door de eeuwen heen, schetst ze een onthutsend beeld van de roofbouw die er door de mens op het ongerepte oerlandschap is gepleegd. Een portret van een land, een volk, en in essentie van de mens zelf.

In de zeventiende eeuw komen twee arme Fransen aan in het noorden van Amerika. Ze hopen op een nieuw leven en kijken uit naar de beloofde rijkdommen van dit land. Maar al snel blijkt dat die rijkdom eerst verdiend moet worden. Ze gaan in dienst bij een grondbezitter, van wie ze pas na drie dienstjaren een stuk grond en hun vrijheid zullen krijgen. René Sel schikt zich in die rol, maar Charles Duquet heeft andere plannen. Hun wegen scheiden van elkaar, maar de levens van hun nageslacht blijven elkaar desondanks kruisen.

René trouwt een Indiaanse vrouw, en vanaf dat moment blijft de familie nauw verbonden met de Indiaanse roots. Hoewel, tegelijk blijft het feit dat veel van de Sels zich vaak ook precies tussen de blanken en de Indianen in voelen staan, als métisses, halfbloeden. Hun levens zien er doorgaans vaak hetzelfde uit, ze zijn armlastig, werken in dienst van blanken in de bosbouw, en slechts een enkele keer ontsnapt een van hen aan dat lot. Ze zijn nergens echt thuis, bij de blanken niet, maar ook bij de Indianen lang niet altijd.

Charles Duquet geeft blijk van meer ondernemingsgeest. Hij maakt naam in de houtkap en groeit binnen no-time uit tot een succesvol zakenman met connecties over de hele wereld. Van zijn grote opbloei profiteren zijn kinderen en de generaties die na hem komen, tot in de twintigste eeuw. Dankzij slim ondernemen en geregeld ook wat slinkse streken wordt het bedrijf Duquet een wereldspeler in de houtindustrie. Maar altijd blijft er die band met het verleden sluimeren, en alle nazaten beseffen of ontdekken dat hun rijkdom fragiel is.

Tot in detail beschrijft Annie Proulx hoe Amerika langzamerhand in de loop der tijd ontdaan wordt van de groene huid die over het landschap ligt, de oeroude massieve bossen, die in de begintijd van het kolonialisme onuitputbaar leken. Boom voor boom moet wijken voor de expansiedrang en handelsgeest van de nieuwkomers. De oude Indiaanse manier van samenleven met de natuur delft al spoedig het onderspit.

Bijzonder aan deze roman is de allesomvattendheid ervan. De auteur volgt twee families en weet vanuit hun gezichtspunt de geschiedenis van een heel land en van een heel tijdperk overtuigend onder woorden te brengen. De bloeitijd en ondergang van de handel via maatschappijen als de Oost-Indische Compagnie, de industrialisering, de effecten daarvan op de leefomgeving, de opkomst van private ondernemingen, het uitmoorden en verdrijven van de oorspronkelijke bevolking, alles krijgt een plek. Mooi is daarbij de tegenstelling tussen de harde zakelijke wereld en de natuur in de roman. ‘De rivieren in Mi’kma’ki waren geen solitaire waterstromen maar draden in een groot, vloeiend bewegend net dat het land begrensde en zich met de zee mengde in een uitgaand tij en een snel inkomende vloed. Elk beekje, elke belerende watermassa en stortvloed, elk straaltje, watervalletje en stroompje vertoonde een ander gedrag en Mi’kmaqs moesten met al die eigenschappen bekend zijn.’

Die symbiose tussen water, land en mens wordt geweld aangedaan door de houtkap en door de levensinstelling van de blanke kolonisten en het kapitalisme. Schorshuiden heeft door het beschrijven hiervan onmiskenbaar ook een activistische boodschap. Nog steeds worden er immers in hoog tempo bomen gekapt en verspreiden de schoorstenen onverminderd hun schadelijke deeltjes over het landschap. Valt de invloed van de mens op de natuur nog te stoppen? Kunnen we terug naar een wereld waarin de natuur een eigen kracht is die we moeten respecteren? Zomaar wat vragen die overblijven na het lezen van dit imposante meesterwerk over een wereld, onze wereld, die meer respect verdient dan de kaalslag en uitputting die er in de loop der tijd geweest is.

Reageer

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *