RecensiesRomans

Recensie: Stilte, Shusaku Endo

Deze week is de film Silence van regisseur Martin Scorsese in Nederland in première gegaan. Een goede aanleiding om het boek waarop de film gebaseerd is te lezen. De Japanse auteur Shusaku Endo publiceerde het boek in 1966, en het wordt algemeen beschouwd als zijn beste werk. Stilte is een indrukwekkend verslag van de zoektocht van een Portugese priester in het zeventiende eeuwse Japan. Een zoektocht naar zijn mentor, maar vooral een zoektocht naar de basis van zijn geloof.

Of je nu christen bent of niet, we kunnen ons allemaal iets voorstellen bij de uitdagingen die een zeventiende-eeuwer voorgeschoteld krijgt wanneer hij besluit om zijn Westerse geboorteland te verlaten en als missionaris naar het verre en vijandige Japan af te reizen. Of misschien kunnen we dat ook wel niet. Want de psychologische druk waar hoofdpersoon Sebastian Rodrigues mee te maken krijgt is eigenlijk onvoorstelbaar.

Samen met enkele andere priesters neemt Rodrigues zich voor om naar Japan te gaan, in de voetsporen van zijn vroegere mentor Cristóvão Ferreira. Deze zou volgens de geruchten gezwicht zijn voor de gruwelijke christenvervolgingen die er onder de Japanse heersers van die tijd plaatsvonden. Heeft hij zijn geloof verloochend? Deels om uit te vinden of dat waar is, deels ook vanuit de innerlijke overtuiging dat de weinige christenen die er nog over zijn in het land hun hulp nodig hebben, schepen de mannen zich in en gaan ze op weg. De reis alleen al blijkt een hellevaart, en uiteindelijk bereiken alleen Rodrigues en zijn collega Garpe de Japanse bodem.

Daar zoeken ze contact met de lokale bevolking. Er blijken nog christenen te zijn die in het diepste geheim hun geloof belijden. Maar ze hebben het moeilijk, want de autoriteiten zitten ze op de hielen. Zelfs de meest afgelegen dorpen worden geregeld aan een grondig onderzoek onderworpen. De inwoners van Japan moeten allemaal regelmatig de belangrijkste geloofstest doen: met de voeten treden op de zogenaamde fumi-e, een afbeelding van Jezus of Maria. Wanneer ze het plankje vertrappen gaan de beambten ervan uit dat het wel goed zit, een goed christen zou dat immers niet over zijn hart kunnen verkrijgen.

Maar ook zwaardere martelingen worden toegepast, om degenen die de fumi-e weigeren met harde hand van hun geloof af te doen vallen. Urenlang ondersteboven hangen, met gloeiend heet water overgoten worden, of in matten gerold in de zee gegooid worden, de methoden zijn wreed en veel christenen zwak.

Shusaku Endo beschrijft tot in detail wat de situatie die hij aantreft in Japan doet met het geloof van Rodrigues. We trekken met hem mee van dorp naar dorp, tot hij uiteindelijk verraden en gevangengenomen wordt. De vastberadenheid van Rodrigues, en zijn onwankelbare geloof in de God met wie hij opgroeide vertonen de eerste haarscheurtjes. Hoe kan een goede God al het zinloze lijden in dit land toestaan? Waarom zwijgt God?

Is Stilte een roman over hoe een vastberaden priester uiteindelijk zijn geloof verliest, of is het een roman over hoe een vastberaden priester juist de kern van zijn geloof ontdekt? In zwakheid sterk zijn, die Bijbelse notie is zonder meer een terugkerend element in dit beklemmende meesterwerk. Ook mooi verwoord zijn de parallellen tussen het verhaal van Rodrigues en het lijdensverhaal van Christus in de Bijbel. Onverwacht geeft Endo je door de ogen van de Portugese padre een nieuwe blik op de waarde van het lijden van Jezus.

Shusaku Endo laat je meevoelen en meelijden met de jonge priester. Beeldend brengt hij het Japan van enkele honderden jaren geleden tot leven. De auteur blinkt uit in het tastbaar maken van de cultuurverschillen tussen de Westerse Rodrigues en zijn Japanse tijdgenoten. Het boek werpt ondertussen ook intrigerende vragen op over het godsbeeld, en hoe taal en cultuur dat godsbeeld kunnen beïnvloeden. Dat maakt de roman ook actueel, want is het beeld van God, als je in hem gelooft, hetzelfde als dat van je medegelovigen, of heeft eigenlijk iedereen zijn eigen godsbeeld? En wat betekent dat dan voor de manier waarop je het geloof een rol laat spelen in je leven?

Reageer

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *