RecensiesRomans

Recensie: Storm in juni, Irène Némirovsky

De Oekraïens-Franse schrijfster Irène Némirovsky debuteerde in 1926 met de roman Le malentendu (Het misverstand) en groeide uit tot een van de succesvolste schrijfsters in het Frankrijk van het interbellum. Vanwege haar Joodse achtergrond werd ze in 1942 gearresteerd, waarna ze in de ziekenbarak van Auschwitz overleed. Haar dochters ontdekten in de jaren ’90 een nog onbekend manuscript van haar, een tekst die twee delen hadden moeten worden in het vijfdelige Suite française. In Nederland werden beide delen uitgebracht onder de titel Storm in Frankrijk. Een indrukwekkend tijdsbeeld van de begindagen van de oorlog in Frankrijk.

Het eerste deel van het boek vertelt over de uittocht uit Parijs, die op gang kwam onder invloed van de dreigende invasie van Duitse troepen. In juni 1940 vluchtten tienduizenden mensen uit Parijs, op zoek naar een veilig heenkomen. Sommigen naar familie op het platteland, anderen verder weg, naar het zuiden, richting Bordeaux of zelfs Spanje. Men nam mee wat men kon dragen, sommige gelukkigen hadden een auto, anderen vervoerden hun hebben en houden met karren. Maar van degene met een auto raakte de benzine op, en overvliegende Duitse piloten maakten de stroom vluchtelingen het leven zuur.

Storm in juni is het verslag van die chaos op de Franse wegen, en volgt een aantal personages van verschillende achtergrond. Zo is daar een getrouwd stel, beiden werkzaam bij een bank, dat probeert naar de nieuwe vestiging van de bank te trekken om daar verder te kunnen werken. Er is ook een bekend schrijver met zijn maîtresse, die neerkijkt op het gepeupel, en een gegoede familie die zelfs het dure beddengoed meegenomen heeft. Tussendoor gaat het naamloze gepeupel, moeders met zuigelingen op de arm, een priester met een lading weeskinderen, allemaal op zoek naar een beter heenkomen. “Ze wisten niet waarom ze vluchtten: heel Frankrijk stond in brand, het gevaar was overal en ze wisten helemaal niet waar ze naartoe moesten.” De wegen van al haar personages kruisen elkaar op een gegeven moment, soms in het voorbijgaan, soms nadrukkelijk.

In deel twee, Dolce, volgt ze het reilen en zeilen van een Frans dorp in bezettingstijd. Het is 1942, en de Duitsers hebben in diverse dorpen een bezettingsmacht gevestigd. De soldaten worden ingekwartierd bij Franse gezinnen en drukken zo hun stempel op het leven van alledag. En dan blijken de soldaten ook maar gewoon mensen, mensen die eten, drinken, feestvieren, en mensen met gevoelens, op wie je verliefd kunt worden. Maar tegelijk blijven het de bezetters, die door hun meerderen naar een andere plek gestuurd zullen worden, bezetters ook die hun leven nergens veilig zijn.

Némirovsky schetst de wanhoop en vertwijfeling en schiet een scherp portret van allerlei soorten mensen. De profiteurs, de hoopvollen, de verslagenen, de burgers, de boeren en de arbeiders. Omdat ze zelf als een van die duizenden eveneens Parijs ontvluchtte, weet ze precies de kern te raken van het drama dat zich in 1940 voltrok. Ook blijkt in veel zinswendingen dat zij, net als haar personages, steeds minder ver vooruit keek. Morgen kon immers je laatste dag zijn. De verre toekomst is ineens niet zo belangrijk meer.

Met name in het tweede deel komt de ambivalente houding van de Fransen tegenover hun bezetter duidelijk tot uiting. De schrijfster laat beklemmend zien hoe het leven op een gegeven moment weer min of meer tot rust kwam, hoe mensen hun gewone draai weer vonden.

Omdat Storm in juni een nog onvoltooid boek is, komen niet alle gedeeltes even goed uit de verf. Duidelijk te zien is dat sommige personages in een later deel nog verder uitgewerkt hadden moeten worden. Helaas moeten we het wat dat betreft doen met wat we hebben. Maar dat is ook weer geen al te groot probleem: tussen de regels door toont zich de hand van een groot vertelster, een schrijfster met oog voor menselijke relaties, scherp in het portretteren van haar hoofdpersonen. Een fascinerend verslag van wat het uitbreken van de oorlog met Frankrijk en de Fransen deed.

Reageer

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *