RecensiesRomans

Recensie: Daar is hij weer, Timur Vermes

In de loop der tijd is Hitler in Duitsland, en daarbuiten, steeds meer beschouwd als de verpersoonlijking van het kwaad. Alle schuld op Hitler schuiven was makkelijk, want het stelt je in staat om van zijn gedachtegoed zelf afstand te nemen. Diverse recensenten beschuldigden de Duitsers na het verschijnen van het boek ‘Er ist wieder da’ er dan ook van ‘führerfasziniert’ te zijn: lachen met en om Hitler, en uit het oog verliezen dat het de Duitsers zelf waren die hem democratisch aan de macht hielpen. Daar is hij weer, het verhaal van Hitler die ontwaakt in het Berlijn van 2011, ging honderdduizenden keren over de toonbank.

Op een middag wordt Adolf Hitler wakker. Hij doet zijn ogen open, en mist het geluid van bommen, luchtafweergeschut en geweerschoten. Hij blijkt op een stuk braakliggend terrein te liggen, gekleed in zijn uniform, dat een beetje naar benzine ruikt. Hij herinnert zich nog dat hij de avond ervoor met Eva wat had gedronken, haar zijn oude pistool had laten zien, en wat had nagedacht over Stalin, die op het punt stond Berlijn binnen te komen. Hij ziet enkele jongens voetballen, die hem behandelen alsof hij een oude dronkelap is. Bij een kiosk in de buurt zoekt hij naar de Völkischer Beobachter, maar vindt er een Frankfurter Algemeine, en verbazingwekkend veel Turkse bladen. “Het leek er echter op dat iemand, waarschijnlijk Dönitz, tijdens mijn afwezigheid de Turk ervan had overtuigd ons te steunen.” Op de omslag staat de datum: 30 augustus 2011.

De mensen die hij tegenkomt houden hem voor een bekende acteur, al zijn ze zijn naam even kwijt. Wanneer de kioskhouder merkt dat Hitler erg goed in zijn rol zit, benadert hij enkele contacten die hij bij de televisie heeft. Ze moeten met hem kennismaken, want dit kan wel eens een nieuwe sensatie zijn. Hitler onderzoekt ondertussen hoe het er voor staat met Duitsland, en dat levert allerlei rake constateringen op, die grappig zijn dankzij de absurdistische manier waarop ze verteld worden. Zo verzucht hij dat ze al die vrouwen die de uitwerpselen van hun hond met een zakje oprapen nodig een tijdje in een kamp zouden moeten worden gestopt.

De heren van de televisie zien ook wel wat in Hitler en laten hem optreden in het programma van een bekende komiek. Daar mag hij redevoeringen houden die ergens veel doen denken aan de redevoeringen die hij vroeger hield. Maar in de context van het programma is het humor. Al na enkele keren streeft de Hitlervertolking van Hitler de komiek in populariteit voorbij. Hitler ziet zijn optreden op de nationale televisie als de manier om zijn geliefde Duitsland weer aan zich te binden en is dan ook uiterst serieus bij alles wat hij zegt, zijn publiek en bazen denken dat alles een perfect uitgevoerde grap is. Zolang het maar niet over de Joden gaat, want “het thema Joden is niet grappig”.

Daar is hij weer steunt op twee dingen, met als eerste de confrontatie van de historische Hitler met de hedendaagse wereld. Zo is het hilarisch om te lezen hoe Hitler zijn eigen website krijgt, zijn homepage vervolgens ‘Führerhoofdkwartier’ noemt, en als ringtone Wagners Walkürenritt instelt. Ook zijn observaties over de hedendaagse Duitse maatschappij en politiek zijn vaak lachwekkend. Daarnaast moet de roman het hebben van het feit dat het over Hitler gaat, en dat je in zekere zin sympathie voor hem krijgt. En dat laatste is dan ook waar de schoen een beetje wringt, want hoe kun je sympathie hebben voor zo’n man? In interviews laat Timur Vermes weten dat dit laatste nu net zijn bedoeling was – de figuur Hitler als mens in plaats van als monster laten zien. Maar dan wel nog steeds een mens met dezelfde ideeën en toekomstvisioenen. En hij wilde aantonen dat een Hitler ook in deze tijd een grote schare volgelingen zou kunnen krijgen, die langzaam maar zeker zouden trappen in zijn slim opgezette val van geleidelijke indoctrinatie. Die twee elementen maken Daar is hij weer overigens niet tot de beste literatuur van deze tijd, maar wel tot een onthullend boek. Het kan zomaar weer gebeuren.

Reageer

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *