Als een virtuoze vioolspeler brengt de Catalaanse schrijver Jaume Cabré in zijn monumentale roman De bekentenis van Adrià het levensverhaal van Adrià Ardèvol ten gehore. Dat levensverhaal vermengt zich met het levensverhaal van een eeuwenoude viool, die ons langs de hoogte- of eigenlijk dieptepunten van de Europese geschiedenis voert.
Geboren worden in het gezin van de Ardèvols was een vergissing, zo geeft de hoofdrolspeler op de eerste pagina al direct toe. Aan het eind van zijn leven schrijft hij zijn memoires aan zijn geliefde Sara, die om nog onbekende redenen inmiddels onbereikbaar blijkt. Er is een probleem: Adrià lijdt aan Alzheimer, waardoor zijn geest steeds meer vertroebeld wordt. Gedachten vermengt hij met waargebeurde geschiedenis, personages verwisselt hij van de ene zin op de andere, en het vertelperspectief ligt allesbehalve vast. Die vertelstructuur zorgt voor interessante analogieën tussen personages in de geschiedenis, maar maakt het de lezer soms wel moeilijk.
De hoofdlijn van het verhaal is echter duidelijk. Hij werd geboren in het verkeerde gezin, maar moet het er mee doen. Een veeleisende, harde vader die hem voor zijn twaalfde meer dan tien talen laat leren. Een moeder die voor hem een succesvolle carrière als vioolspeler in gedachten heeft. Liefde krijgt de jonge Adrià duidelijk niet aangeleerd. Althans, geen liefde van mensen. Wat hij wel meekrijgt, als genetisch, is de liefde of zelfs passie voor zeldzame manuscripten en oude kunstvoorwerpen. Vader Fèlix heeft namelijk een antiekzaak vol met voorwerpen, die hij, zo wordt later duidelijk, vooral met bedrog en afpersingen heeft verzameld.
Één van de meest bijzondere voorwerpen, die Fèlix thuis in een kluis heeft opgeborgen, is een viool van de bekende vioolbouwer Lorenzo Storioni. Het was een van de eerste violen die de bouwer gemaakt heeft, zo leren we gaandeweg, met hout van een boom die groeide op het graf van een monnik ergens in de Catalaanse bergen. Dat is feitelijk ook de plek en het tijdstip waar het verhaal aanvangt. Vanaf het moment dat het hout voor de viool nog slechts een zaadje is, lijkt het al het kwade in de wereld aan te trekken. Wie eenmaal met de viool in aanraking is geweest, wil hem hebben, tegen elke prijs.
Zo komen we uiteindelijk ook bij de gaskamers van Auschwitz uit, waar de viool via een oude joodse vrouw in handen van de nazi’s valt. Fèlix Ardèvol maakt na de oorlog handig gebruik van die wetenschap en neemt de viool voor een relatief klein bedrag over, compleet met valse certificaten van eigendom en echtheid. Maar zelfs na tientallen jaren oefent de viool een eigenaardige aantrekkingskracht uit op de vorige eigenaren, en die gaan over lijken. Beetje bij beetje onthult de verteller zijn geschiedenis en die van de viool. Hij doet uit de doeken hoe het ambacht van zijn vader ook hem in de greep kreeg. Zo erg zelfs dat hij erover tegen zijn geliefde Sara moet liegen.
Jaume Cabré schetst in zijn roman een duister beeld van de mens. Tussen de regels door zoekt hij naar de rol van het kwaad in de geschiedenis. “Ik zoek koppig naar de plek waar het kwaad zetelt, en ik weet dat het niet in het binnenste van één mens is. In het binnenste van veel mensen? Is het kwaad de vrucht van een perverse menselijke wil? Of komt het van de duivel, die voor hem geschikte mensen besmet […] Het kwaad is dat de duivel niet bestaat. En waar blijft God dan?”
Onzegbaar en mysterieus, steeds duikt het kwaad in al zijn facetten weer op in de geschiedenis van de mensheid. Tegelijk met het kwaad komt ook de vraag of er genoegdoening kan bestaan voor het kwaad. Mooi wordt dat omschreven in de vlucht van de gewezen nazi-arts die de rest van zijn leven wijdt aan ontwikkelingswerk in de rimboe van Afrika. De kerk kon hem geen vergeving schenken, een gevangenisstraf brengt ook geen genoegdoening, maar het is ook nog maar de vraag of een levenslange inzet voor andere mensen dat wel kan.
De bekentenis van Adrià is een roman die je zal bijblijven. Cabré verwerkt de grote thema’s van de 20e eeuw moeiteloos in een beklemmend en ontroerend verhaal, zorgvuldig gecomponeerd.