RecensiesRomans

Recensie: Het gras van de nacht, Patrick Modiano

Soms, als je ergens komt waar je al een tijdje niet geweest bent, valt op hoe snel dingen veranderen kunnen. Huizen, straten, wijken worden afgebroken of opgeknapt. Eens vertrouwde punten in je leven worden vage herinneringen. Maar als je een beetje moeite doet, je ogen even sluit, waan je je plotseling weer in een andere tijd en zie je de dingen weer voor je zoals ze waren. Alles wat er voor nodig is om je terug te brengen naar het verleden is een ‘bres’ in de tijd, zoals Modiano laat zien in zijn nieuwste roman.

De hoofdpersoon, Jean, loopt door een wijk in Parijs waar hij in een ver verleden leefde, dertig, veertig jaar geleden. Op die zondagmiddag dwalen zijn gedachten af naar vroeger en ziet hij de personages waar hij toen mee omging de straten weer bewandelen, hun huizen en hotels in- en uitlopen, soms vangt hij flarden van gesprekken weer op. En zo kan het zomaar gebeuren dat hij plotseling bevangen wordt “door die lichte duizeling die een bres in de tijd teweegbrengt.” Steeds meer fragmenten van herinneringen komen boven. Geholpen door aantekeningen in een zwart notitieboekje en de bevindingen van een officieel politierapport brengt hij het verleden opnieuw tot leven.

Aan het eind van zijn jeugd leerde hij op de universiteit een jonge vrouw kennen, Dannie, op wie hij overduidelijk verliefd moet zijn geweest, ondanks dat dit niet met zoveel woorden gezegd wordt. Via Dannie maakt hij kennis met louche figuren die zich bezig houden met smerige zaakjes. En ook Dannie lijkt niet van onbesproken gedrag, zo leren we gaandeweg uit de herinneringen die boven komen. Heet ze eigenlijk wel echt Dannie? Haar vrienden geven zich uit voor studenten, maar zijn ze dat ook echt? Hoe het ook zit, Jean onthoudt zich van teveel vragen, en oordeelt al helemaal niet. “Hebben wij het recht om te oordelen over de mensen van wie we houden?”

Modiano brengt in Het gras van de nacht de oude quais en avenues uit een verloren gegaan tijdperk van Parijs tot leven alsof ze nooit zijn weggeweest. Dwars door alle nieuwbouw heen lopen we in het voetspoor van Jean langs oude herenhuizen en bezoeken we illustere café’s. “Er hing een eigenaardige dreiging in de lucht, die overal de sfeer beïnvloedde.” Die dreiging blijkt niet voor niets, want op een dag verdwijnt Dannie spoorloos en hoort Jean niets meer van haar. Het enige dat Jean in het vervolg kan doen is de spaarzame notities uit zijn boekje herlezen en aanvullen. En zo af en toe door de wijk dwalen waar alles zich afspeelde, want wie weet, wie weet, zal ze er ooit weer opduiken.

De kracht van Modiano’s boek is dat de hoofdpersoon aan de ene kant volledig buiten het verhaal lijkt te staan, en tegelijk nauw verbonden is met de gebeurtenissen. Jean zelf omschrijft zijn rol misschien nog wel het beste: “Het was hetzelfde gevoel dat je krijgt wanneer je een poosje naar een verlicht venster hebt gekeken: een gevoel van aanwezigheid en afwezigheid. De kamer achter het raam is leeg, maar iemand heeft er een lamp laten branden.” Modiano schrijft op een poëtische manier, vol beeldspraak, en daar moet je natuurlijk van houden. Het plot lijkt weinig van belang (wat is er nu eigenlijk precies gebeurd met Dannie, wie was ze echt?), veel meer is het onderwerp van het boek de manier waarop de herinneringen, niet gehinderd door de grenzen van de tijd, zich vermengen met het heden. De auteur neemt je mee op een tocht waarbij heden en verleden hand in hand met elkaar lopen, als een jong, verliefd stel door de straten van Parijs.

Reageer

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *