Ondanks dat meer dan tien van zijn romans al naar het Nederlands vertaald werden, bleef Jens Christian Grøndahl tot nu toe vrij onbekend. Daar is verandering in gekomen doordat zijn nieuwste boek werd verkozen tot Boek van de Maand in het televisieprogramma DWDD. Een dappere keuze van het boekverkoperspanel, want Portret van een man is geen boek voor de massa. Wel voor iedereen die een filosofische roman over de liefde en het leven niet schuwt.
In deze in drie delen opgebouwde roman kijkt de naamloze verteller van even over de zestig terug op zijn jongere jaren. In elk deel van de roman staat een tijdperk uit zijn leven centraal, en we krijgen een beeld van dat leven aan de hand van de vrouwen die erin een rol speelden. Allereerst zijn moeder, net zoals voor de meeste mensen ongetwijfeld de belangrijkste – want eerste – vrouw in het leven.
De ouders van de hoofdpersoon hebben zich aan de armoede van hun jeugd weten te onttrekken en behoren tot de middenklasse. Een doodnormaal rijtjeshuis, doodnormale banen, doodnormale vrienden, en dat is in hun ogen al heel wat. In zijn jeugd neemt en voelt de hoofdpersoon geleidelijk echter steeds meer afstand tot het leven dat op het oog zo slecht niet is. Hij neemt zijn toevlucht tot boeken, eerst literatuur, later ook meer filosofische werken. Duits is zijn favoriete taal, waarop hij zich fanatiek stort met als doel om Marx in de originele taal te kunnen lezen.
Dat valt ook zijn lerares Duits op, die hem al snel onder haar hoede neemt en thuis uitnodigt. Daar maakt hij kennis met dochter Erika, zijn eerste grote liefde. Niet geheel toevallig bloeit die liefde juist op als zijn moeder overlijdt en hij zijn ouderlijk huis ontvlucht, ook vanwege het onbegrip om de keuze van zijn vader, die de lege plek in huis direct opvult met een nieuwe vrouw.
Van zijn relatie met de iets oudere Erika gaat het naar meer vrouwen, tot hij vastheid lijkt te hebben gevonden in Maria. Hun dochter Julie bindt hen samen: ‘Zij was het levende, groeiende bewijs dat onze liefde toekomst had. Zo denk je in het begin. De liefde heeft een belichaming gekregen, denk je, die ademt en glimlacht, en gedurende enkele verdoofde maanden in het leven van ouders is het kind hun krachtige verbinding.’
Maar ook die liefde houdt geen stand, en dan is de hoofdpersoon weer alleen in het leven. Gaandeweg beseft hij steeds meer dat hij anders is dan de anderen, dat hij wellicht niet gemaakt is voor een inwisselbaar leven met een vrouw, kind, rijtjeshuis, baan, vrienden en regelmatige vakanties. Die inwisselbaarheid is een van de grote thema’s in de roman van Grøndahl. Geregeld beziet de hoofdpersoon de levens van de mensen om hem heen, en beseft hij hoe relatief geluk is en vraagt hij zich af wat het uitmaakt wie je bent, wat de rol van toeval is in de levens die mensen leven.
Portret van een man is een gelaagde roman waarin de auteur zijn hoofdpersonage laat zoeken naar zingeving in een leven dat van de toevalligheden aan elkaar schijnt te hangen. De hoofdpersoon lijkt het leven grotendeels vanaf de zijlijn te aanschouwen, alsof hij op een bankje op het station zit en melancholisch kijkt naar al die mensen die voorbij trekken, de levens die elkaar in de wirwar schijnbaar toevallig kruisen. Het besef van die ongrijpbare toevalligheden knaagt zijn leven lang aan hem, maakt hem onrustig.
Pas op het eind lijkt de hoofdpersoon een manier gevonden te hebben om de tijd te snel af te zijn, de tijd die hem al die tijd op de hielen heeft gezeten en waardoor hij bij iedere vrouw die hij tegenkwam pas achteraf kon inzien wat ze werkelijk voor hem betekende. Die manier wordt hem aangereikt in Rome, het ultieme voorbeeld van een plek waar heden en verleden dwars door elkaar heenlopen. ‘Het nu is een onmogelijke plek die je niet kunt betreden, want het glijdt steeds onder je vandaan.’ In Portret van een man laat Jens Christian Grøndahl zien dat dit ‘nu’ misschien wel onbereikbaar is maar niet onbeschrijfbaar.