RecensiesRomans

Recensie: Geachte heer M., Herman Koch

In korte tijd is Herman Koch uitgegroeid tot de succesvolste Nederlandse auteur van dit moment. Dat dankt hij natuurlijk aan zijn bestseller Het diner, een roman die bulkt van de cynische observaties. Dat cynisme kun je inmiddels wel het handelsmerk van de auteur noemen, en ook zijn nieuwste boek, Geachte heer M., staat er weer vol mee. Dit keer moeten docenten, maar vooral ook het literaire wereldje het ontgelden. Dankzij de wat meer evenwichtige hoofdpersonen is Geachte heer M. een stuk beter te verteren dan Het diner.

De roman begint pakkend en beklemmend, met een brief van een benedenbuurman aan zijn bovenbuurman. Die laatste is schrijver, ooit succesvol en beroemd, nu raakt hij langzaamaan echter in de vergetelheid. Zijn bestseller was een boek over een nooit opgeloste verdwijningszaak. De benedenbuurman vertrouwt de schrijver in zijn brief toe dat hij hem en zijn vrouw de laatste tijd nauwlettend in de gaten houdt. “Voor zover ik dat van hieruit heb kunnen vaststellen, gaat uw vrouw nooit in bad. Terwijl zij zich juist nergens voor zou hoeven schamen. Voor de spiegel, onder water, slechts halfbedekt met een haastig omgeslagen badhanddoek.” Als een voyeur stapt de onderbuurman denkbeeldig de woning van de schrijver binnen. “Het water stroomt langs haar hals omlaag. U kunt gerust zijn, ik zal niet nader in detail treden over waar ik vervolgens aan denk.” De onderbuurman heeft plannen met de heer M. Welke plannen dat zijn, daar laat hij zich nog niet over uit, en daar kunnen we als lezers dus nog even alleen maar naar gissen. Tot zover heeft het begin van het boek alles weg van een spannende thriller, waarbij de onderbuurman bijvoorbeeld de bovenbuurman uiteindelijk zal vermoorden, of diens vrouw, of het dochtertje, of allemaal.

Maar dan schakelen we terug naar iets uit het verleden, en dat heeft alles te maken met het onderwerp van het boek waarmee de heer M. beroemd werd. Zo’n veertig jaar eerder, een op het oog willekeurige middelbare school. Daar heerst juist een ‘lerarensterfte’, kort na elkaar overlijden plotseling een aantal docenten. Het vriendengroepje rond de mooie Laura trekt zich er weinig van aan. Ze brengen hun vakanties door in Zeeuws-Vlaanderen, in het vakantiehuisje van haar ouders. Op een keer gaat er een nieuwe jongen mee, Herman. Die vakantie zal uiteindelijk bepalend zijn voor zowel Herman als Laura.

De auteur wisselt in de roman vaak van gezichtspunt, en van tijd. Het ene moment kijken we door de ogen van de onderbuurman, het andere moment juist door de ogen van de schrijver. Steeds als we denken bij het omslagpunt van de roman te zijn beland, neemt Koch even een stapje terug, om een andere richting in te slaan, een andere verhaallijn aan te stippen. En geregeld ook om gewoon ongegeneerd commentaar te leveren op leraren op middelbare scholen, op de mores van de literaire wereld, op het traditionele Boekenbal, voorafgaand aan de Boekenweek. “Zet honderd schrijvers in één ruimte bij elkaar voor een feest en je krijgt iets heel anders – een feest wordt het in elk geval nooit.”

Het zijn vooral dat soort observaties waar Herman Koch in uitblinkt. Soms gaat dit wat ten koste van het plot, want het plot is niet wat de auteur het belangrijkst lijkt te vinden. Sterker, bepaalde delen van het verhaal worden nooit opgehelderd en moet je dus als lezer invullen. De afwisseling van stijlen maakt Geachte heer M. moeilijk in een categorie te stoppen. Het begint als een briefroman, heeft trekjes van een thriller, leest als een spannende roman. Of is het satire? Het is alles, en meer. Een echte Koch, misschien wordt het tijd om dat maar als apart genre te gaan beschouwen.

Reageer

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *